“The world is a fine place and worth fighting for. I agree with the second part.” Câu nói được Somerset nhắc lại ở cuối phim không chỉ là tiếng thở dài của một kẻ đã thấm mệt trong cuộc chiến chống lại bóng tối, mà còn là tuyên bố cay đắng của David Fincher: thế giới này đáng để cứu rỗi – nhưng chỉ vì nó đã mục ruỗng đến mức không còn gì khác để bám víu.
Fincher không làm phim để kể chuyện phá án. Ông mổ xẻ tâm hồn con người bằng dao mổ lạnh lẽo của một nhà phẫu thuật, tách từng lớp tội lỗi, tuyệt vọng và ảo ảnh đạo đức trong xã hội hiện đại. Se7en vì vậy không chỉ là một bộ phim, mà là một lời tiên tri u ám về tương lai của chúng ta.
Thành phố – Một sinh vật sống, thối rữa và quan sát chúng ta
Đạo diễn Fincher xây dựng bối cảnh như một nhân vật mang sinh mệnh riêng. Thành phố không tên trong Se7en: “Mưa trút xuống không ngừng” – như thể bầu trời đang cố tẩy rửa tội lỗi loài người nhưng càng rửa chỉ càng thấy bẩn. “Ánh sáng yếu ớt, đèn neon chập chờn” – tạo hiệu ứng thị giác khiến người xem luôn cảm giác có điều gì đó sai lệch. “Không gian ẩm mốc, chật chội, bừa bộn” – phản ánh chính tâm hồn những con người sống trong đó.
Nhiều nhà phân tích điện ảnh cho rằng Fincher cố ý không đặt tên thành phố để nó có thể là bất kỳ đâu, thậm chí là nơi chúng ta đang sống. Còn với những ai thích suy luận theo kiểu thuyết âm mưu như tôi: đây giống một trạm trung chuyển của tội lỗi nhân loại, nơi mọi thất bại của loài người hội tụ lại – nghèo đói, bệnh hoạn, bạo lực, vô cảm.
Trong bối cảnh ấy, Somerset là kẻ đã nhìn thấu hệ thống mục nát, nhưng bất lực trước nó. Mills là đại diện của thế hệ tin rằng mình vẫn có thể thay đổi thế giới – cho tới khi thế giới nghiền nát anh. Hai người họ giống như hai bán cầu não của xã hội, một bên tỉnh thức đến hóa tuyệt vọng, một bên nhiệt huyết đến hóa mù quáng.
John Doe – Kẻ sát nhân, hay một “nghệ sĩ” của sự trừng phạt?
John Doe không giết người để thỏa mãn thú tính. Hắn giết để truyền đạt thông điệp. Mọi hành vi của hắn đều được thiết kế như một nghi lễ tôn giáo:
Tham ăn – ép ăn đến chết, một bản án được chuẩn bị tỉ mỉ bằng cả khoái cảm nghệ thuật lẫn sự tàn nhẫn toán học.
Lười biếng – trói nạn nhân suốt một năm, biến hắn thành một tượng đài về sự mục ruỗng của cơ thể lẫn tinh thần.
Dục vọng, tham lam, kiêu ngạo… – tất cả đều được xử lý như những “installation art” đẫm máu, phản ánh sự tha hóa mà Doe cho rằng xã hội đang dung dưỡng.
Điều khiến Doe trở thành một nhân vật đáng sợ bậc nhất điện ảnh là hắn không tin mình là kẻ giết người. Hắn tin mình là sứ giả.
Trong những câu thoại của hắn, ta không nghe thấy sự điên loạn vô nghĩa thường thấy ở sát nhân hàng loạt. Ta nghe thấy sự logic, kiên định, và đáng sợ nhất… là chút gì đó hợp lý.
Đó chính là bẫy tâm lý lớn nhất của Fincher. Hắn buộc người xem phải tự hỏi: “Nếu thế giới thực sự tha hóa, liệu Doe chỉ đang chỉ ra điều mà chúng ta đã cố tình lờ đi?”
Ai mới thực sự chiến thắng? – Khi cái ác không cần sống để thắng
Cao trào của Se7en là một trong những đoạn kết được phân tích nhiều nhất lịch sử điện ảnh. Khi chiếc hộp xuất hiện giữa sa mạc khô cạn ánh sáng, Fincher đã phá vỡ toàn bộ kỳ vọng quen thuộc của thể loại hình sự.
Không có cảnh giải cứu. Không có khoảnh khắc công lý được thực thi. Không có anh hùng nào đứng vững sau cơn bão.
John Doe đầu hàng không phải vì bị đánh bại, mà vì hắn đã đi đến đỉnh cao của kế hoạch. Cái chết của hắn chỉ là một mắt xích trong “tác phẩm” lớn hơn: biến Mills thành tội lỗi cuối cùng – Wrath (Phẫn nộ).
Doe chiến thắng bằng việc chứng minh rằng ngay cả kẻ tốt cũng có thể hóa quỷ chỉ với một cú chạm đúng điểm yếu.
Và điểm yếu đó, với Mills, chính là Tracy – biểu tượng của hi vọng mong manh mà anh mang theo vào thành phố tăm tối này.
Thiện và Ác – Hai đường thẳng song song, đôi khi giao nhau trong bóng tối
Se7en không quan tâm đến việc trả lời câu hỏi đúng – sai. Fincher đưa ra một luận điểm rõ ràng, tội ác không đến từ bóng tối bên ngoài. Nó nảy mầm từ bên trong từng con người.
Doe không tạo ra cái ác. Hắn khai thác nó.
Thành phố không đẻ ra thối rữa. Nó chỉ phản chiếu những gì loài người mang tới.
Mills không sinh ra để giết. Anh chỉ bị chạm vào đúng vết thương.
Đó là lý do đoạn kết của phim để lại sự chênh vênh đến nghẹt thở: Somerset – kẻ muốn rời bỏ cuộc chơi – lại quyết định “ở lại để chiến đấu”. Mills – kẻ tin vào công lý – lại trở thành minh chứng cho việc lý tưởng không thể cứu nổi con người.
Fincher như muốn nói rằng: Bóng tối luôn tồn tại. Vấn đề không phải là tiêu diệt nó, mà là ngăn bản thân khỏi trở thành một phần của nó.
Lời kết – Bóng tối có thể nuốt chửng ta bất cứ lúc nào
Không phải ai cũng nhìn thấy ánh sáng trong cuộc đời, nhất là khi sống trong một thế giới mà đạo đức bị xé vụn từng ngày. Nhưng đôi khi, chính trong bóng tối ấy, ta đối diện rõ nhất với bản chất của mình. Ta có thực sự tốt? Ta sẽ phản ứng thế nào khi mọi giá trị bị thử thách? Ta có khác gì Mills, hay đôi khi chính ta là phiên bản đang ngủ quên của John Doe?
Se7en là lời nhắc nhở rằng ranh giới giữa thiện – ác mỏng đến mức chỉ cần một lựa chọn sai lầm là đủ để ta trượt dốc mãi mãi. Và giống Somerset, ta vẫn phải tiếp tục chiến đấu, không phải vì thế giới tốt đẹp, mà vì nó quá tồi tệ để ta bỏ mặc.
